از عرش تا فرش سوماخله
در شهرستان شازند و بخش هندودر مرز رورستای خلج ، مالمیر و روستای تواندشت جنگلی به مساحت بیش از 80 هکتار سماق یا به اصطلاح محلی دره سوماخله قرار دارد.
سوماخله تنها ذخیره گاه جنگلی سماق در بخش سربند است. بهره برداري از محصولات اين جنگل محدود و منحصر به ساکنان منطقه است و به خاطر مسائل حفاظتي هيچ بهره اقتصادي اکنون در سطح وسيع صورت نمي گيرد.
سماق یک محصول پاییزی است که در فصل خزان معمولا چوپانان و رهگزران از این میوه ترش بهره می برند . برخی از افراد نیز پس از چيدن سماق آنها را آسياب کرده و علاوه بر مصرف خوراکي و دارويي در رنگرزي نيز استفاده مي کنند.
سوماخله همانگونه که در تصاویر زیر پیداست دره عمیقی است که تمامی کوه های اطراف آن با درختچه های دو تا سه متری سماق پوشامده شده بود،
اما درباره سرگذشت سوماخله (سوماخلی) بیشتر بدانیم:
بگذارید اینگونه تصور کنیم که زمانی مریخ مثل زمین پر آب بود و حیات در آن جریان داشت! اما اکنون یک سیاره بی آب و علف است که هیچ موجودی در آن زندگی نمیکند ! سوماخله ! متاسفانه تنها یک پله تا مریخ شدن فاصله دارد.
در دهه های گذشته مالک دره سوماخله یک کشاورز خلجی بوده که بعد از سالها آب سوماخله را به روستای گوشه دواریجان فروخته و باغ زیبای خود را رها کرده و رفت .
باغ یا جنگلی که در آن حیات بود ! در هر گوشه آن پرنده ای آواز میخواند ، آبی جاری بود ، در قسمتی از باغ معلمی همراه با دانش اموزان خود اردو زده بود ، صدای زیبای کبک ها می آمد، آهویی می خرامید ، زیر سایه درختان آن چوپانان شیرجوش به بدن میزند و استراحت میکردند ، گنگز ها پر بود و صدای شُر شُر رودخانه وقتی که به سنگ ها برخورد میکرد دل کوه را آب می کرد !چند مرد برهنه کمی پایین تر زیر آفتاب اردیبهشت گوسفند ها را می شستند، چند جوان در بین درخت ها دنبال گراز ها بودند و …. خلاصه بگویم زندگی معنا داشت! حیات بود !همه جا سبز بود ! وقتی از هر طرف کوه ها به سمت دره سرازیر می شدی نفس کشیدن باغ را حس می کردی !
اما این زندگی خیلی طول نکشید و مثل قصه ها تاریکی از راه رسید و همه چیز را نابود کرد ،
الان از سوماخله تنها کوه های گون دار و بخش کمی درختچه سماق و بادام و گردو و یردن چخمه و درخت بید باقی مانده است! سوماخله ای که روزگاری جنگل میوه و سماق بود مرد و از بین رفت!
به گفته اهالی روستا خاک زر خیز این باغ سرسبز انواع میوه ها را در خود می پرورانیده ، از جمله درخت های گردو ، بادام ، هلو ، انگور ، گیلاس ، سماق ، ملهم ، و …. که به مرور زمان ، بی توجهی منابع طبیعی و اتش سوزی بخش اعظمی از این باغ زیبا از بین رفت و اکنون این چند درخت در این باغ باقی مانده و سماق ها یا بر اثر حریق و یا خشکسالی رو به مرگ هستند.
ایامی بود که رودخانه های این دره خروشان و پر از ماهی بودند ، پر از برکت بودند ، پر از کودکان و نوجوانانی که در گنگز های (چاله های عمیق آب) آن شنا میکردند ، اما این رودخانه ها نیز در اثر سد سازی ، خشکسالی و هزار و یک دلیل دیگر رو به نابودی کامل هستند.
به وضوح پیداست که تا یک یا دو دهه دیگر با همین روال و مدیریت رودخانه به کلی خشک و همین چند سماق دیگر هم به چند شاخه خشک تبدیل خواهند شد ، انروز یک دریاچه ارومیه دیگر ، یک مریخ دیگر در بخش سربند به وجود خواهد آمد.
